Abstract
Spesso i nomi deverbali - oltre al significato trasposizionale del verbo di base - sviluppano in diacronia dei ‘cicli lessicali’ (Simone 2000), ovvero estensioni semantiche sistematiche, regolari e gerarchiche. Il meccanismo retorico che opera nei cicli lessicali è la metonimia: essa converte, per contiguità, in entità linguistiche gli argomenti reali, quelli di default e quelli creati per mezzo di un dispositivo metonimico. I nomi deverbali, infatti, procedendo in modo regolare attivano in primis i significati relativi ai sottoeventi, successivamente quelli relativi ai ruoli della struttura argomentale e, infine, quelli degli argomenti metonimici.
Cykle leksykalne w tworzeniu rzeczowników odczasownikowych zakończonych na "-mento" oraz "-zione"
Często rzeczowniki odczasownikowe - poza znaczeniem transpozycyjnym czasownika - rozwijają na poziomie diachronicznym tzw. „cykle leksykalne” (Simone 2000), a więc systematyczne rozszerzenia semantyczne, regularne i hierarchiczne. Mechanizmem retorycznym działającym w cyklach leksykalnych jest metonimia: to ona, z uwagi na relację przyległości, przekształca w jednostki językowe argumenty rzeczywiste, te domyślne oraz te utworzone przy pomocy mechanizmu metonimicznego. Zatem rzeczowniki odczasownikowe aktywują regularnie w pierwszej kolejności znaczenia odnoszące się do pod-zdarzeń, następnie znaczenia odnoszące się do funkcji struktury argumentowej, a na koniec, te związane z argumentami metonimicznymi.
References
Apresjan J. 1973. Regular polysemy. “Linguistics” (12) : 5–32.
View in Google Scholar
Asher N. 1993. Abstract Objects in Discourse. Dordrecht.
View in Google Scholar
Baroni M., Bernardini S., Comastri F., Piccioni L., Volpi A., Aston G., Mazzoleni M. 2004. Introducing the La Repubblica Corpus. A Large, Annotated, TEI(XML)-Compliant Corpus of Newspaper Italian”, [in:] Proceeding of the 4th international conference on language resources and evaluation LREC, ELRA European Language Resources Association, Parigi: 1771–1774.
View in Google Scholar
Benveniste E. 1948. Noms d’agents et noms d’action en indo-européen. Parigi.
View in Google Scholar
Chomsky N. 1965. Aspects of the theory of Syntax. Cambridge Mass.
View in Google Scholar
Chomsky N. 1981. Lectures on Government and Building. Dordrecht.
View in Google Scholar
Fruyt M. 1996. Noms de procès en latin, [in:] Aspects of Latin. Paper from the seventh International Colloquium of Latin: 193–206.
View in Google Scholar
Gaeta L. 1999. Polisemia e lessicalizzazione: un approccio naturalista. “Italienische Studien” (20) : 7–27.
View in Google Scholar
Gaeta L. 2002. Quando i verbi compaiono come nomi. Milano.
View in Google Scholar
Gaeta L. 2004. Nomi d’azione, [in:] La formazione delle parole in italiano, a c. di M. Grossman e F. Rainer, Tubinga: 314–351.
View in Google Scholar
Giacalone Ramat A. 1974. I derivati latini in -tura. “RIL” (108) : 236–294.
View in Google Scholar
Grimshaw J. 1990. Argument Structure. Cambridge Mass.
View in Google Scholar
Gross G., Kiefer F. 1995. La structure événementielle des substantifs. “Folia Linguistica” (29) : 43–65.
View in Google Scholar
Jezek E. 2008. Polysemy of Italian event nominals. “Faits de Langue” (30) : 251–264.
View in Google Scholar
Kiefer F. 1998. Les substantifs déverbaux événementiels. “Langages” (131) : 56–64.
View in Google Scholar
Lazard G. 1994. Actance. Parigi.
View in Google Scholar
Lyons J. 1977. Semantics, vol. 2°. Cambridge.
View in Google Scholar
Meillet A. 1905. Comment les mots changent de sens. “Année Sociologique” : 230–271.
View in Google Scholar
Melloni C. 2006. Logical polysemy in word formation: E and R suffixes. “Lingue e linguaggio” (2) : 281–308.
View in Google Scholar
Melloni C. 2011. Event and Result Nominals. A morpho-semantic Approach, Bern.
View in Google Scholar
Mereu L. 2009. Gli aggiunti tra sintassi e pragmatica, [in:] Spazi linguistici. Studi in onore di Raffaele Simone, a c. di E. Lombardi Vallauri e L. Mereu, Roma: 93–109.
View in Google Scholar
Numberg G. 1995. Transfer of meaning. “Journal of semantics” (2) : 109–132.
View in Google Scholar
Prandi M. 2004. The building Blocks of Meaning. Amsterdam.
View in Google Scholar
Pustejovsky J. 1991. The syntax of Event Structure. "Cognition" (41) : 47–81.
View in Google Scholar
Pustejovsky J. 1995. The Generative Lexicon. Cambridge Mass.
View in Google Scholar
Simone R. 2000. Cycles lexicaux. “Studi Italiani di Linguistica Teorica e Applicata” (2) : 259–287.
View in Google Scholar
Tesnière L. 1959. Éléments de Syntaxe Structurale, Parigi.
View in Google Scholar
Thornton A. 1987–88. Sui ‘nomina actionis’ in italiano. Tesi di Dottorato. Università di Pisa.
View in Google Scholar
Thornton A. 1990. Sui deverbali italiani in -mento e -zione, I, “Archivio Glottologico Italiano” (75) : 169–207.
View in Google Scholar