Słowa kluczowe
Włochy
coronimo
etimologia
toponimia
Jak cytować
Abstrakt
L’autore dell’articolo si concentra sui problemi che riguardano il coronimo Italia e il suo equivalente nella lingua polacca, Włochy. Descrive i significati e le ipotesi sulle etimologie del coronimo dal punto di vista sincronico e diacronico. Confronta l’uso delle varianti Włochy e Italia in polacco con riferimenti culturali all’origine delle due forme risalenti all’antichità prelatina, nel caso d’Italia, e a quella germanica e slava, nel caso di Włochy, confuso spesso con il suo paronimo Wołochy. Segnala la problematica della transonimizzazione del coronimo Italia nei processi della formazione di antroponimi e crematonimi e del loro funzionamento pragmatico nella comunicazione. Estrae un campione di antonomasie classiche e nuove del toponimo Italia. Nel caso di queste ultime si tratta, nella maggior parte delle occorrenze, dell’assegnazione delle valenze stereotipate all’immagine racchiusa nell’antonomasia in forma di slogan pubblicitari evocativi.
Choronim Italia/Włochy: znaczenia, tymologie, ekwiwalenty, homonimy, antonomazje
Artykuł przedstawia wyniki badania onomastycznego choronimu Italia i jego ekwiwalentu w języku polskim - Włochy. Autor wskazuje znaczenia onomastyczne i kulturowe oraz przywołuje hipotezy dotyczące choronimu z punktu widzenia synchronicznego i diachronicznego. Zestawia użycie wariantów Włochy oraz Italia w języku polskim z nawiązaniami kulturowymi do źródła obydwu form - w przypadku Italii sięgającego starożytności prełacińskiej, w przypadku Włoch i paronimu Wołochy - cywilizacji germańskiej i celtyckiej. Sygnalizowana jest ponadto kwestia transonimizacji choronimu Italia w procesach słowotwórczych antroponimii i chrematonimii oraz ich funkcjonowania pragmatycznego w komunikacji. Autor omawia przy tym serię antonomazji klasycznych i nowych toponimu Italia. W przypadku tych ostatnich zazwyczaj chodzi o nadanie wartości wyrażającej stereotypy dotyczące Włoch, np. poprzez treść sloganów reklamowych nawiązujących do obrazów konceptualnych kojarzonych z Włochami.
Bibliografia
Benkő L. 1981. Le denominazioni degli italiani in Ungheria, [in:] Annali italo-ungheresi di cultura 2, a c. di. G. Pannonio, Budapest: 101–111.
Zobacz w Google Scholar
Borghi G. 2011. “Italia nella ricostruzione etimologica (note e considerazioni in margine a un libro esemplare)”, Rivista Italiana di Onomastica RION 2 (XVII): 642–662.
Zobacz w Google Scholar
DCM = M. Castoldi, U. Salvi 2003. Parole per ricordare. Dizionario della memoria collettiva, Bologna.
Zobacz w Google Scholar
DT = AA.VV 1990. Dizionario di toponomastica. Storia e significato dei nomi geografici italiani, Torino.
Zobacz w Google Scholar
DN = E. De Felice 1986. Dizionario dei nomi italiani, Milano.
Zobacz w Google Scholar
EWU = L. Benkő 1997. Etymologisches Wörterbuch des Ungarischen, Budapest.
Zobacz w Google Scholar
Fábián Z., Szabó G. 2010. Dall’Italia all’Ungheria: parole di origine italiana nella lingua ungherese, Udine.
Zobacz w Google Scholar
Gałkowski A. 2017. „Come mai i polacchi chiamano l’Italia Włochy?, Rivista Italiana di Onomastica RION XXIII (1): 171.
Zobacz w Google Scholar
GDLI = Grande dizionario della lingua italiana 2002. vol. VI, Torino.
Zobacz w Google Scholar
GDSU = P. F. Listri 2010. Grande Dizionario Storico dell’Unità d’Italia. Eventi, luoghi e personaggi, Sesto Fiorentino.
Zobacz w Google Scholar
NMT = E. Jakus-Borkowa, K. Nowik 2010. Nazwy miejscowości w Polsce. Układ a tergo, Opole.
Zobacz w Google Scholar
Manco A. (2009), Italia. Disegno storico-linguistico, Napoli.
Zobacz w Google Scholar
MS = J. Staszewski 1968. Mały słownik. Pochodzenie i znaczenie nazw geograficznych, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Nowaczyński A. 1939. “Ofensywa Italia i Polonia”, Prosto z Mostu. Tygodnik Literacko-Społeczny 34 (255): 8.
Zobacz w Google Scholar
NQ = G. Adamo, V. Della Valle 2003. Neologismi quotidiani. Un dizionario a cavallo del millennio 1998–2003, Firenze.
Zobacz w Google Scholar
Pittau M. 2003. “Il nome dell’Italia è probabilmente etrusco”, Rivista Italiana di Onomastica RION IX (1): 86–92.
Zobacz w Google Scholar
SEJP = A. Brückner 1970. Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Silvestri D. 2003. “Per una etimologia del nome Italia”, AIΩN Annali del Dipartimento di Studi del Mondo Classico e del Mediterraneo Antico. Sezione linguistica 22: 215–254.
Zobacz w Google Scholar
VC = Il Vocabolario della Crusca, accesso online: http://vocabolario.sns.it/html/index.html
Zobacz w Google Scholar
Wędkiewicz S. 1927. “Italja czy Włochy. Odczyt wygłoszony na dorocznem walnem zgromadzeniu członków Towarzystwa “Dante Alighieri” w Krakowie dnia 23 maja 1927 r.”, Przegląd Współczesny, VI (XXII): 305–317 e 526.
Zobacz w Google Scholar
Widłak S. 2003. Włochy, lo strano nome polacco dell’Italia, [in:] Italiano – Strana lingua?. Atti del Convegno Internazionale (Sappada/Plodn), a c. di G. Marcato, Padova: 337–346.
Zobacz w Google Scholar
Widłak S. 2011. Italia e Polonia. Popoli e Lingue in Contatto, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Zierhoffer K., Zierhoffer Z. 2000. Nazwy zachodnioeuropejskie w języku polskim a związki Polski z kulturą Europy, Poznań.
Zobacz w Google Scholar