Słowa kluczowe
linguistica di contatto
multilinguismo
sociolinguistica
monarchia asburgica
Unione Europea
polityka językowa
lingwistyka kontaktu
wielojęzyczność
socjolingwistyka
monarchia Habsburgów
Unia Europejska
Jak cytować
Abstrakt
Multietnicità e multilinguismo contrassegnavano la vita quotidiana dei tanti popoli che vivevano nella monarchia asburgica. Non esisteva una lingua ufficiale, anche se il tedesco era la lingua più prestigiosa, e una legge del 1867 stabiliva la parità linguistica a tutti i livelli. La prassi linguistica nel Litorale austriaco (Trieste, Gorizia/Gradisca, Istria) era particolarmente ricca di conflitti perché lo status dell’italiano veniva messo in discussione dalle lingue slave. Partendo dal passato, il contributo offre spunti di riflessione sul multilinguismo del tempo presente.
Wyzwania związane z wielojęzycznością wczoraj i dziś - rola języka włoskiego od monarchii Habsburgów do Unii Europejskiej
Wieloetniczność i wielojęzyczność była częścią życia codziennego wielu ludów mieszkających na terytorium cesarstwa Habsburgów. Nie było języka urzędowego: chociaż język niemiecki cieszył się największym prestiżem, ustawa z 1867 roku stanowiła o równości językowej na wszystkich poziomach. Praktyka codziennego użycia języka na wybrzeżu Adriatyku (Triest, Gorycja / Gradisca, Istria) jednak obfitowała w konflikty, ponieważ status języka włoskiego był podważany przez użytkowników języków słowiańskich. Wychodząc od sytuacji historycznej, artykuł zajmuje się kwestią wielojęzyczności w dzisiejszych czasach.
Bibliografia
Atti della Dieta Provinciale dell’Istria, 1861–1910. Rovigno/Trieste/Parenzo.
Zobacz w Google Scholar
Boaglio G. 2011. “Cultura italiana e politica asburgica nella Vienna della Restaurazione”, CLIO. Rivista Trimestrale di Studi Storici 47 (3): 413–426.
Zobacz w Google Scholar
Boaglio G. 2012. Geschichte der italienischen Literatur in Österreich. 2. Von Campoformido bis Saint-Germain; 1797–1918, Wien.
Zobacz w Google Scholar
Brix E. 1982. Die Umgangssprachen in Altösterreich zwischen Agitation und Assimilation. Die Sprachenstatistik in der zisleithanischen Volkszählungen zwischen 1880 bis 1910, Wien–Köln–Graz.
Zobacz w Google Scholar
Burger H. 1995. Sprachenrecht und Sprachengerechtigkeit im österreichischen Unterrichtswesen 1867–1918, Wien.
Zobacz w Google Scholar
Goebl H. 1997. Le rappel de l’histoire: le plurilinguisme dans la vieille monarchie habsbourgeoise,[in:] Sociolinguistica. Annuaire International de la Sociolinguistique Europeenne. Le monolinguisme est curable – Reflections sur le nouveau plurilinguisme en Europe, a c. di U. Ammon, K.J. Mattheier, Tübingen: 109–122.
Zobacz w Google Scholar
Gottsmann A. 2003. La parità linguistica nell’amministrazione del Litorale austriaco (1848–1918), [in:] I linguaggi e la storia, a c. di A. Trampus, U. Kindler, Bologna: 243–271.
Zobacz w Google Scholar
Judson P.M. 2006. Guardians of the Nations. Activists on the Language Frontiers of Imperial Austria, Cambridge.
Zobacz w Google Scholar
Kremnitz G. 2015. Mehrsprachigkeit in der Literatur. Ein kommunikationssoziologischer Überblick, Wien.
Zobacz w Google Scholar
Nelde Peter H. 2003. Prerequisites for a European Language Policy, [in:] Europäische Sprachenpolitik-European Language Policy, a c. di A. Rüdiger, Heildelberg: 415–434.
Zobacz w Google Scholar
Nelde P.H. 2005. Research on Language Conflict/Sprachkonfliktforschung, [in:] Sociolinguistics. An International Handbook of the Science of Language and Society, a c. di U. Ammon, N. Dittmar, K.J. Mattheier, Berlin–New York: 1346–1353.
Zobacz w Google Scholar
Noe A. 2011. Geschichte der italienischen Literatur in Österreich. 1. Von den Anfängen bis 1797, Wien.
Zobacz w Google Scholar
Raccolta di leggi e ordinanze della monarchia austriaca, 1874. Innsbruck.
Zobacz w Google Scholar
Rindler-Schjerve R. 1998. Italienisch und Deutsch im habsburgischen Vielvölkerstaat: Zur Beziehung von Diglossie und Sprachpolitik aus historischer Sicht Perspektive, [in:] Parallela 6. Italiano e tedesco a contatto e a confronto, a c. di P. Cordin, M. Iliescu, H. Runggaldier H. Siller, Trento: 487–503.
Zobacz w Google Scholar
Rindler-Schjerve R. 2003. Diglossia and Power. Language Policies and Practice in the 19th Century Habsburg Empire, Berlin–New York.
Zobacz w Google Scholar
Rindler-Schjerve R. 2007. Linguistic diversity in Habsburg Austria as a model for modern European language policy, [in:] Receptive Multilingualism, a c. di J. Den Thije, L. Zeevaert, Amsterdam-Philadelphia: 49–70.
Zobacz w Google Scholar
Rumpler H. 1997. Österreichische Geschichte 1804–1914. Eine Chance für Mitteleuropa. Bürgerliche Emanzipation und Staatsverfall in der Habsburgermonarchie, Wien.
Zobacz w Google Scholar
Salverda R. 2003. Conflict Linguistics and the case of Multilingualism in London, [in:] Methodology of Conflict Linguistics, a c. di K. Bochmann, H.P. Nelde, W. Wölck, Wolfgang, St. Augustin: 129–143.
Zobacz w Google Scholar
Stourzh G. 1980. Die Gleichberechtigung der Volksstämme als Verfassungsprinzip 1848–1918, [in:] Die Habsburgermonarchie 1848–1918, Band III/2: Die Völker des Reiches, a c. di P. Urbanitsch, A. Wandruszka, Wien: 975–1206.
Zobacz w Google Scholar
Tosi A. 2007. Un italiano per l’Europa. La traduzione come prova di vitalità, Roma
Zobacz w Google Scholar
Fonti d’archivio
Zobacz w Google Scholar
Österreichisches Staatsarchiv – Allgemeines Verwaltungsarchiv, K.K. Ministerium des Inneren, 24646/1911-IX-247/569-09.
Zobacz w Google Scholar