Słowa kluczowe
kobiety z niepełnosprawnościami
macierzyństwo
wybory reprodukcyjne
reproductive justice
disabled women
motherhood
reproductive choice
Jak cytować
Abstrakt
10.24917/20837275.10.1.7
Przedmiotem rozważań są wybrane zagadnienia związane z tematyką rodzicielstwa i bezdzietności oraz wsparcia w wychowaniu dzieci, które dotyczą kobiet z niepełnosprawnościami. Ramę dla rozważań stanowi koncepcja sprawiedliwości reprodukcyjnej proponująca krytyczne spojrzenie na to, jak w społeczeństwach konstruowane jest to, kto może i powinien być rodzicem oraz kto o tym decyduje. Posługując się tą koncepcją, która umiejscawia indywidualny wybór w szerszym kontekście społecznym, wskazuję na czynniki warunkujące doświadczenia tej grupy kobiet (np. dostępność, ograniczenia w prawie małżeńskim, wsparcie).
Disability and reproductive justice. Mapping disabled women’s experiences
The aim of this paper is to map experiences of disabled women regarding parenthood and childfreeness/childlessness as well as support in upbringing their own children. The concept of reproductive justice is employed, as it proposes a critical approach to understanding how societies construct who can and should be a parent. Approaching the question of individual choice in a broad social context, I analyse factors that shape experiences of disabled women in Poland (e.g. restrictions on parenting of disabled persons or lack of marriage equality).
Bibliografia
Arnade S., Haefner S. 2011. “Standard Interpretation of the UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD) from a Female Perspective”. http://nw3.de/attach-ments/article/100/100_crpd_interpretation_women_and_gender_provisions_nw3-de_2011.pdf (dostęp: 20.04.2017).
Zobacz w Google Scholar
Asian Communities for Reproductive Justice. 2005. “A New Vision for Advancing Our Movement for Reproductive Health, Reproductive Rights and Reproductive Justice”. https://forwardtogether.org/wp-content/uploads/2017/12/ACRJ-A-New-Vision.pdf (dostęp: 14.03.2017).
Zobacz w Google Scholar
Aune G. 2013. “Everyday Challenges for Mothers with Spinal Cord Injury: A Qualitative Study”. Scandinavian Journal of Disability Research nr 15(2). 185-98. https://doi.org/10.1080/15017419.2012.692708 (dostęp: 7.03.2017).
Zobacz w Google Scholar
Bakalarczyk R. 2015. „Polityka wsparcia rodzin z osobami niepełnosprawnymi. W cieniu wyroków Trybunału Konstytucyjnego RP i protestów społecznych”. Studia z Polityki Publicznej nr 1(5). 165-179.
Zobacz w Google Scholar
Bakiera L., Stetler Ż. 2014. „Sposób realizacji roli rodzicielskiej wobec dziecka niepełnosprawnego intelektualnie”. Polskie Forum Psychologiczne nr 19(1). 87-109.
Zobacz w Google Scholar
Błaszczak-Banasiak A., Kubicki P. 2017. „Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością - zapotrzebowanie na miarę Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami. Analiza i zalecenia. Zasada równego traktowania. Prawo i praktyka nr 22”. Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich nr 5.
Zobacz w Google Scholar
Campbell F.K. 2009. Contours of Ableism: The Production of Disability and Abledness. New York.
Zobacz w Google Scholar
Ciaputa E., Król A., Migalska A., Warat M. 2014. „Macierzyństwo kobiet z niepełnosprawnościami ruchu, wzroku i słuchu”. Studia Socjologiczne nr 2(213). 203-255.
Zobacz w Google Scholar
Ciaputa E., Król A., Warat M. 2014. Genderowy wymiar niepełnosprawności. Sytuacja kobiet z niepełnosprawnościami wzroku, ruchu i słuchu. W Polscy niepełnosprawni: od kompleksowej diagnozy do nowego modelu polityki społecznej. B. Gąciarz, S. Rudnicki (red.). Kraków. 153-174.
Zobacz w Google Scholar
Cieślikowska D., Sarata N. 2012. Dyskryminacja wielokrotna - historia, teorie, przegląd badań. Warszawa. http://www.tea.org.pl/userfiles/file/Wielokrotna.pdf (dostęp: 17.03.2017).
Zobacz w Google Scholar
Crenshaw K. 1991. “Mapping the Margins: Intersectionality, Identity Politics, and Violence against Women of Color”. Stanford Law Review nr 43(6). 1241-1299.
Zobacz w Google Scholar
European Disability Forum. 2011. “2nd Manifesto on the Rights of Women and Girls with Disabilities in the European Union”. https://www.womenlobby.org/European-Disability-Forum-publishes-2nd-Manifesto-on-the-Rights-of-Women-and?lang=en (dostęp: 24.04.2017).
Zobacz w Google Scholar
Frohmader C., Meekosha H. 2012. Recognition, Respect and Rights: Women with Disabilities in a Globalised World. W Disability and Social Theory. B. Hughes, L. Davis (red.). London. 287-307. https://link.springer.com/chapter/10.1057/9781137023001_17 (dostęp: 12.03.2017).
Zobacz w Google Scholar
Fundacja KSK. 2015. Społeczny Raport Alternatywny z realizacji Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami w Polsce. Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Garland-Thomson R. 2005. “Feminist Disability Studies”. Signs. Journal of Women in Culture and Society nr 30(2). 1557-1587. https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/423352 (dostęp: 23.04.2017).
Zobacz w Google Scholar
Gawin M. (2003). Rasa i nowoczesność. Historia polskiego ruchu eugenicznego, 1880-1952. Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Grue L, Lærum KT. 2002. “Doing Motherhood’: Some Experiences of Mothers with Physical Disabilities”. Disability & Society nr 17(6). s. 671-683. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/0968759022000010443 (dostęp: 12.05.2017).
Zobacz w Google Scholar
Hall K.Q. 2015. “New Conversations in Feminist Disability Studies: Feminism, Philosophy, and Borders”. Hypatia nr 30(1). 1-12. https://doi.org/10.1111/hypa.12136 (dostęp: 12.03.2017).
Zobacz w Google Scholar
Hill C., Bilge P., Bilge S. 2016. Intersectionality. Key Concepts Series. Cambridge.
Zobacz w Google Scholar
Human Rights Council. 2012. “Thematic Study on the Issue of Violence against Women and Girls and Disability Report of the Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights”. http://www2.ohchr.org/english/issues/women/docs/A.HRC.20.5.pdf (dostęp: 12.05.2017).
Zobacz w Google Scholar
Human Rights Watch. 2011. “Sterilization of Women and Girls with Disabilities”. https://www.hrw.org/news/2011/11/10/sterilization-women-and-girls-disabilities (dostęp: 10.05.2017).
Zobacz w Google Scholar
Instytut Spraw Publicznych. 2017. „Rodzice z niepełnosprawnościami w Polsce”. http://www.isp.org.pl/uploads/filemanager/A/RodzicezniepenosprawnociamiwPolsce29.11.2017r.pdf (dostęp: 2.12.2017).
Zobacz w Google Scholar
International Network of Women with Disabilities. 2010. “Document on Violence against Women with Disabilities”. http://wwda.org.au/wp-content/uploads/2013/12/inwwdviol2010.pdf (dostęp: 17.02.2017).
Zobacz w Google Scholar
Jarman M. 2015. “Relations of Abortion: Crip Approaches to Reproductive Justice”. Femi-nist Formations nr 27(1). 46-66. https://doi.org/10.1353/ff.2015.0008 (dostęp: 10.05.2017).
Zobacz w Google Scholar
Joffe C.E., Reich J.A. (red). 2015. Reproduction and Society: Interdisciplinary Readings. Perspectives on Gender. New York.
Zobacz w Google Scholar
Kafer A. 2013. Feminist, Queer, Crip. Indiana University Press. https://muse.jhu.edu/book/23617 (dostęp: 2.04.2017).
Zobacz w Google Scholar
Kallianes V., Rubenfeld P. 2015. Disabled Women and Reproductive Rights. W Reproduction and Society: Interdisciplinary Readings. Perspectives on Gender. C. Joffe, J. Reich (red.). New York. 517-533.
Zobacz w Google Scholar
Kijak R. 2013. “The Sexuality of Adults with Intellectual Disability in Poland”. Sexuality and Disability nr 31(2). 109-123. https://doi.org/http://dx.doi.org/10.1007/s11195-013-9294-8 (dostęp: 12.04.2017).
Zobacz w Google Scholar
Krzaklewska E. 2014. „Odrzucanie dorosłości czy nowa dorosłość? Dylematy i dyskusje w badaniu procesów wchodzenia w dorosłość”. Societas/Communitas nr 2-1(18-1). 41-68. http://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/37174 (dostęp: 2.04.2017).
Zobacz w Google Scholar
Kubicki P. 2015. Rodzice dzieci z niepełnosprawnością. Analiza polityk publicznych we współczesnej Polsce. W Niebezpieczne związki: Macierzyństwo, ojcostwo i polityka. R.E. Hryciuk, E. Korolczuk (red.). Warszawa. 133-158.
Zobacz w Google Scholar
Ladd-Taylor M. 1997. “Saving Babies and Sterilizing Mothers: Eugenics and Welfare Politics in the Interwar United States”. Social Politics: International Studies in Gender, State & Society nr 4(1). 136-153. https://doi.org/10.1093/sp/4.1.136 (dostęp: 12.03.2017).
Zobacz w Google Scholar
Landsman G. 2008. Reconstructing Motherhood and Disability in the Age of “Perfect” Babies. New York.
Zobacz w Google Scholar
Lewiecki-Wilson C., Cellio J. (red.). 2011. Disability and Mothering: Liminal Spaces of Embodied Knowledge. Syracuse. http://www.jstor.org/stable/j.ctt1j1vzh7 (dostęp: 12.04.2017).
Zobacz w Google Scholar
Llewellyn G., Traustadóttir R., McConnell D., Sigurjónsdóttir H.B. 2010. Parents with Intellectual Disabilities: Past, Present and Futures. Chichester.
Zobacz w Google Scholar
Luna Z., Luker K. 2015. Reproductive Justice. W: Reproduction and Society: Interdisciplinary Readings. Perspectives on Gender. C. Joffe, J Reich (red.). New York. 327-352
Zobacz w Google Scholar
Malacrida C. 2007. “Negotiating the Dependency/Nurturance Tightrope: Dilemmas of Motherhood and Disability”. Canadian Review of Sociology/Revue Canadienne de Sociologie nr 44(4). 469-493. https://doi.org/10.1111/j.1755-618X.2007.tb01353.x (dostęp: 17.05.2017).
Zobacz w Google Scholar
—. 2009. “Performing Motherhood in a Disablist World: Dilemmas of Motherhood, Femininity and Disability”. International Journal of Qualitative Studies in Education nr 22(1). 99-117. https://doi.org/10.1080/09518390802581927 (dostęp: 17.05.2017).
Zobacz w Google Scholar
—. 2012. Mothers with Disabilities: Implications for Theory and Practice. W The Routledge Handbook of Disability Studies. N. Watson, A. Roulstone, C. Thomas (red.). New York.
Zobacz w Google Scholar
—. 2015. A Special Hell: Institutional Life in Alberta’s Eugenic Years. Toronto-Buffalo-London.
Zobacz w Google Scholar
McConnell D., Llewellyn G. (2002). “Stereotypes, Parents with Intellectual Disability and Child Protection”. Journal of Social Welfare and Family Law nr 24(3). 297-317. https://doi.org/10.1080/09649060210161294 (dostęp: 12.04.2017).
Zobacz w Google Scholar
McLaren A. 1990. Our Own Master Race: Eugenics in Canada, 1885-1945. Toronto.
Zobacz w Google Scholar
McRuer D. 2013. Compulsory Able-Bodiedness and Queer/Disabled Experience. W The Disability Studies Reader. L.J. Davis (red.). Routledge. 88-99.
Zobacz w Google Scholar
Mikołajczyk-Lerman G. 2013. Między wykluczeniem a integracją: realizacja praw dziecka niepełnosprawnego i jego rodziny. Analiza socjologiczna. Łódź.
Zobacz w Google Scholar
Mizielińska J., Struzik J., Król A. 2017. Różnym głosem. Rodziny z wyboru w Polsce. Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Musielak M. 2008. Sterylizacja ludzi ze względów eugenicznych w Stanach Zjednoczonych, Niemczech i w Polsce (1899-1945). Wybrane problemy. Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Mutcherson K. 2009. “Disabling Dreams of Parenthood: The Fertility Industry, Anti-Discrimination and Parents with Disabilities”. Law and Inequality: A Journal of Theory and Practice nr 27. 311-364.
Zobacz w Google Scholar
Palęcka A., Szczodry H. 2011. Hipermacierzyństwo. Na przykładzie matek osób z niepełnosprawnością intelektualną. W Kobiety w społeczeństwie polskim. A. Polęcka, H. Szczodry, M. Warat (red.). Kraków. 17-42.
Zobacz w Google Scholar
Pascall G., Hendey N. 2004. “Disability and Transition to Adulthood: The Politics of Parenting”. Critical Social Policy nr 24(2). 165-186. https://doi.org/10.1177/0261018304041949 (dostęp: 12.04.2017).
Zobacz w Google Scholar
Piepmeier A. 2013. “The Inadequacy of ‘Choice’: Disability and What’s Wrong with Feminist Framings of Reproduction”. Feminist Studies nr 39(1). 159-86. https://doi.org/10.2307/23719307 (dostęp: 12.04.2017).
Zobacz w Google Scholar
Price K. 2010. “What Is Reproductive Justice? How Women of Color Activists Are Redefining the Pro-Choice Paradigm”. Meridians nr 10(2). 42. https://doi.org/10.2979/meridians.2010.10.2.42 (dostęp: 12.04.2017).
Zobacz w Google Scholar
Prilleltensky O. 2004. The Research Process. W Motherhood and Disability. O. Prilleltensky. Palgrave Macmillan UK. 81-105. https://doi.org/10.1057/9780230512764_5 (dostęp: 12.04.2017).
Zobacz w Google Scholar
Robey K.L., Beckley L., Kirschner M. 2006. “Implicit Infantilizing Attitudes About Disability”. Journal of Developmental and Physical Disabilities nr 18(4). 441-453. https://doi.org/10.1007/s10882-006-9027-3 (dostęp: 12.04.2017).
Zobacz w Google Scholar
Ross L., Solinger R. 2017. Reproductive Justice: An Introduction. Oakland.
Zobacz w Google Scholar
Rudnicki S. 2014. „Niepełnosprawność i złożoność”. Studia Socjologiczne nr 2. 43-61.
Zobacz w Google Scholar
Saxton M. 2001. “«Bring My Scooter So I Can Leave You». A Study of Disabled Women Handling Abuse by Personal Assistance Providers”. Violence Against Women nr 7(4). 393-417.
Zobacz w Google Scholar
Sheldon A. 2004. Women and Disability. W Disabling Barriers, Enabling Environments. J. Swain, S. French, C. Barnes, C. Thomas (red.). London.
Zobacz w Google Scholar
Sigurjónsdóttir H.B., Rice J.G. 2016a. Stigmatic Representation of Intelectual Disability and Termination of Parental Custody Rights. W Intellectual Disability and Stigma Stepping out from the Margins. K. Scior, S. Werner (red.). London. 77-91.
Zobacz w Google Scholar
—. 2016b. ‘Framed’: “Terminating the Parenting Rights of Parents with Intellectual Disability in Iceland”. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities nr 30(30). 419-572. https://doi.org/10.1111/jar.12301 (dostęp: 12.04.2017).
Zobacz w Google Scholar
Slany K. 2014. „Osoby niepełnosprawne w świetle Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 r. Wybrane aspekty”. Niepełnosprawność nr 2. 44-62.
Zobacz w Google Scholar
Stefánsdóttir G.V. 2014. “Sterilisation and Women with Intellectual Disability in Iceland”. Journal of Intellectual & Developmental Disability nr 39(2). 188-197. https://doi.org/10.3109/13668250.2014.899327 (dostęp: 12.04.2017).
Zobacz w Google Scholar
Thomas C. 1997. “The Baby and the Bath Water: Disabled Women and Motherhood in Social Context”. Sociology of Health & Illness nr 19(5). 622-643. https://doi.org/10.1111/j.1467-9566.1997.tb00423.x (dostęp: 12.04.2017).
Zobacz w Google Scholar
—. 1999. Female Forms: Experiencing and Understanding Disability. Buckingham and Philadelphia.
Zobacz w Google Scholar
Traustadóttir R. 2006. “Disability and Gender: Introduction to the Special Issue”. Scandinavian Journal of Disability Research nr 8(2-3). 81-84. https://doi.org/10.1080/ 15017410600831341 (dostęp: 12.04.2017).
Zobacz w Google Scholar
Traustadóttir R., Sigurjónsdóttir H.B. 2008. “The Mother behind the Mother: Three Generations of Mothers with Intellectual Disabilities and Their Family Support Networks”. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities nr 21(4). 331-40. https://doi.org/10.1111/j.1468-3148.2008.00450.x (dostęp: 12.04.2017).
Zobacz w Google Scholar
Wates M. 2002. “Disability and Adoption: How Unexamined Attitudes Discriminate against Disabled People as Parents”. Adoption & Fostering nr 26(2). 49-56. https://doi.org/10.1177/030857590202600207 (dostęp: 12.04.2017).
Zobacz w Google Scholar
Wendell S. 1996. The Rejected Body: Feminist Philosophical Reflections on Disability. New York.
Zobacz w Google Scholar
Wołowicz-Ruszkowska A. 2015. “How Polish Women With Disabilities Challenge the Meaning of Motherhood”. Psychology of Women Quarterly nr 40(1). 80-95. https://doi.org/10.1177/0361684315600390 (dostęp: 12.04.2017).
Zobacz w Google Scholar
Wołowicz-Ruszkowska A., McConnell D. 2017. “The Experience of Adult Children of Mothers with Intellectual Disability: A Qualitative Retrospective Study from Poland”. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities nr 30(3). 482-491. https://doi.org/10.1111/jar.12322 (dostęp: 12.04.2017).
Zobacz w Google Scholar
Zawiślak A. 2005. Jakość życia rodzinnego młodocianych i pełnoletnich matek z niepełnosprawnością intelektualną. W Sfery życia osób z niepełnosprawnością intelektualną. Z. Janiszewska-Nieścioruk (red.). Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Zima-Parjaszwewska M. 2012. Równość osób z niepełnosprawnościami wobec prawa. Sytuacja prawna osób ubezwłasnowolnionych. W Najważniejsze wyzwania po ratyfikacji przez Polskę Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Warszawa. https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/13575657740_0.pdf (dostęp: 12.04.2017).
Zobacz w Google Scholar
Żyta A. 2013. „Małżeństwa i rodzicielstwo osób z niepełnosprawnością intelektualną. Wyzwania współczesności”. Edukacja Dorosłych nr 2. 59-71.
Zobacz w Google Scholar
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2018 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia de Cultura