Kompetencje audiowizualne dzieci postulowane przez przekaz a poziom i zakres jego rozumienia

Abstrakt

Dzieci w wieku poniemowlęcym i przedszkolnym oraz ich opiekunowie tworzą w Polsce i na świecie potężną grupę konsumentów mediów oraz powiązanych z nimi produktów (np. gadżety, zabawki, produkty spożywcze, kosmetyki pielęgnacyjne, farmaceutyki, ubranka, książeczki i rysowanki, audiobooki, filmy na DVD). Jednocześnie adresowana do nich oferta przekazów audiowizualnych często nie jest dostosowana do ich możliwości poznawczych oraz kompetencji społecznych, choć jest reklamowana jako pełniąca funkcje edukacyjne. Na podstawie reklamy jawnej i ukrytej opiekunowie dzieci podejmują decyzję o zakupie określonych produktów i usług, kierując się także w swoich działania dowodem społecznej słuszności oraz własną wygodą. Telewizja i ekrany różnych technologii od przeszło 50 lat, z roku na rok, z większą intensywnością towarzyszą rozwojowi dziecka, w ostatnich 15 latach - także w formie zminiaturyzowanej, mobilnej, a w ostatnich 5 - również taktylnej oraz interaktywnej i wyposażonej w symulatory mowy. Analiza konkretnych przekazów pod względem ich formy i zawartości pozwala określić, jakie kompetencje audiowizualne wpisane są w projekt odbiorcy idealnego, postulowanego przez przekaz. Na tej podstawie można, w dalszej kolejności stwierdzić, jakich funkcji poznawczych wymaga jego rozumienie i interpretacja oraz, w jakim stosunku pozostaje figura odbiorcy idealnego w relacji do realnego widza. Badania tego rodzaju mają więc konkretne znaczenie praktyczne, ponieważ pozwalają skutecznie walczyć z podwójną dezinformacją: w odniesieniu do opiekunów i w stosunku do ich podopiecznych. Pierwsza grupa żywi często naiwne przekonanie, że dzieci mają kontakt z przekazami dostosowanymi do ich wieku, drudzy - w efekcie nieprzemyślanych decyzji i działań dorosłych - mają często takie doświadczenia w kontakcie z mediami, które wcale nie służą ich optymalnemu rozwojowi poznawczemu, społecznemu, emocjonalnemu, językowo komunikacyjnemu, a wręcz skutkują dla niego negatywnie. Artykuł odnosi się do pierwszego etapu badania rozumienia przekazów audiowizualnych przez dzieci na wskazanym etapie rozwoju. Autorka wykorzystuje analizy: literatury zastanej i cząstkowych badań własnych dedykowanych temu zagadnieniu.